Hormonlar, dokuların ya da organların yapısal ve işlevsel bütünlüğünü sağlayan, özel kimyasal mesaj ileticilerdir; endokrin bezler tarafından salgılanır ve hedef organlara kan yoluyla giderek gerekli etkiyi gösterir.
Hormonlar, aşırı miktarda salgılandıklarında, glandüler hiperfonksiyondan, az salgılandığında hipofonksiyondan söz edilir. Bir hormonun hipo ya da hiperfonksiyonu diğer bezleri de etkiler. Endokrin sistemde yer alan bezler; hipofiz, tiroid, paratiroid, adrenaller, pankreas adacıkları, overler, testisler ve timustur.
1.1. Diabetes İnsiputus
Diabetes insiputus, ADH (antidiüretik hormon) eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkar.
Etyoloji: Bu hastalık, daha çok hipotalamus ya da hipofizdeki bir tümörün ya da ADH sekresyonunun kontrolünün yapıldığı hipotalamus bölümünün harabiyeti sonucu ortaya çıkar. Hastalar, ADH eksikliği olduğu için fazlasıyla idrar çıkarırlar. İdrar miktarı 18 litreye kadar çıkabilir. Hastalar, glomerüler filtratın ortalama hacmi karşısında fazla su içerek vücudun su ihtiyacını dengelemeye çalışırlar. Bu hastaların 4-20 litre arasında su içmesi gerekir.
Belirtiler ve Bulgular
- Polidipsi (çok su içme),
- Poliüri (çok idrar yapma),
- İştahsızlık, kilo kaybı, yorgunluk, noktüri,
- Bilinç kaybı olanlarda ve çocuklarda dehitratasyon (az su alımına bağlı olarak) görülür.
Tanı Yöntemleri:
İdrar dansitesi (yoğunluğu) 1005 ve daha altında olabilir. Osmolarite 200 m Osm/kg’ın altındadır, su kısıtlama testi yapılır. Ozmotik uyarı testi, vazopressin testi ve ADH ölçümü yapılarak tanı konur.
Tedavi:
Etyolojiye yönelik tedavi yapılır.
1.2. Akromegali
Akromegali, hipofiz ön lobunun aşırı çalışmasına bağlı olarak büyüme hormonunun (Growth Hormon) artması sonucunda ortaya çıkan bir tablodur. Eğer erişkin dönemde ortaya çıkarsa kemikler uzamaz; ancak yumuşak dokularda fazlalaşma ve kemiklerde kalınlaşmaya neden olur. Gelişen bu tabloya, akromegali denir. Büyüme hormonu, sanıldığı gibi ergenlik bitimiyle durmaz, aksine salgılanma devam eder; ancak uzun kemiklerin uzaması durur. Büyüme, kemiklerde dursa da öteki dokularda devam eder. Hormon fazlalığı; kemik, bağ ve kas dokularının, iç organların ve damarların genişlemesine neden olur.
Etyoloji:
Hastalığın temel nedeni hipofiz bezi tümörleridir.
Belirtiler ve Bulgular
- Yüzde kabalaşma,
- Dudaklarda kalınlaşma, dilde büyüme,
- Seste kalınlaşma,
- Karaciğer ve böbreklerde büyüme,
- Burun da iki kat büyüme,
- Alt çenede öne doğru uzama,(1-1,5 cm)
- Supraorbital kenarlarda genişleme,
- Ayaklarda büyüme (44 numara ve daha yukarısı olabilir.)
- Ellerde iki kat büyüme, parmaklar da kalınlaşma,
- Vertebralarda büyüme ve buna bağlı olarak kifoz oluşumu,( Bu fiziksel değişmelerin geri dönüşümü olmaz.)
- Hipofiz tümörünün neden olduğu basınç ve basıya bağlı olarak baş ağrısı ve görme bozuklukları gelişir.
- Bu hastalarda hipertansiyon, koroner arter hastalıkları ve diabet gibi hastalıklara yatkınlık artması görülür.
Tanı Yöntemleri:
Büyüme hormonunun yüksekliği tanıya götürebilir. Ancak büyüme hormonu (GH), açlık, hipoglisemi, stres, heyecan, egzersiz, travma gibi durumlarda da artmaktadır. Bu nedenle tanı için ayrıca glukoz yükleme testi yapılması gerekir. Normalde glukoz yüklemesi yapıldığında, kanda GH görülmez.
Kişide akromegali varsa kanda GH tespit edilir. MR ve tomografi ile hipofiz tümörleri tespit edilebilir. Normal grafilerde sella tursikanın büyüklüğü görüntülenebilir.
Tedavi:
Medikal tedavi ile hormon seviyesi aşağıya çekilmeye çalışılır. Cerrahi tedavi ile hipofiz tümörleri çıkarılabilir. Radyoterapi; cerrahi tedavi ile tümörlerin alınamadığı ya da alınamayacağı ve medikal tedavi ile GH düzeyleri düşürülemediği durumlarda uygulanır.
1.3. Jigantizm (Devlik)
Jigantizm, ergenlik çağından önce fazla miktarda büyüme hormonu salgılanmasına bağlı olarak büyüme olayının kontrolden çıkması sonucu oluşan dev görünüm durumudur.
Etyoloji:
Jigantizme neden olarak hipofiz bezinde gelişen tümör varlığı düşünülür. Hastalık; ergenlik öncesi, çocukluk döneminde ortaya çıkar.
Belirtiler ve Bulgular:
Uzun kemiklerde epifizler kapanmadığı için aşırı uzama görülür. Bu aşırı uzama uzun kemiklerde olduğu gibi bütün vücut dokularında da görülür. Boy uzunluğu 2,40- 2,70 cm olabilir. Boy uzaması dışında diğer belirtiler, akromegalide olduğu gibi ortaya çıkar.
Tanı Yöntemleri: Akromegalideki tanı yöntemleri kullanılır.
Tedavi: GH’u baskılamaya yöneliktir. Tümörün alınması kişinin yaşamı için şarttır.
1.4. Dwarfizm (Cücelik)
Dwarfizm, hipofiz ön lobundan salgılanan hormonların çocukluk çağında yetersiz salınımı sonucu gelişir. Genel olarak vücut bölümleri orantılıdır; ancak, gelişme hızı yavaştır. Çocuk, 10 yaşına geldiğinde, fiziksel olarak 4-5 yaşındaki çocuk gibi;20 yaşına geldiğinde 7-10 yaşındaki çocuk gibi görünür. Sadece büyüme hormonu eksikliği varsa bu kişiler, seksüel olarak olgunlaşırlar ve çocuk sahibi olabilirler.
Etyoloji:
Büyüme hormonları ve diğer ön hipofiz bezinden salgılanan hormonların azalması, konjenital olabileceği gibi çeşitli kanamalar, travmalar, enfeksiyonlar ve tümör nedeniyle de olabilir.
Belirtiler ve Bulgular:
Cücelikte, tüm vücut küçük olduğu için salgılanan çok az miktardaki hormon, kişiye yetebilir. Örneğin, çok az salgılanan tiroid stimülan hormon ve adrenokortotropik hormon kişiye yeter ve mental gerilik görülmez.
Dwarfizmde;
- Kas gücünde azalma,
- İnfertilite,
- Letarji,
- Fazla kilo alma, (tiroid hormonlarının azlığı sonucu)
- Menstrüasyonda azalma görülür.
Tanı Yöntemleri:
Tanı için anamnez ve fizik muayene yeterlidir. Nedenlerin tespiti için hormon tetkikleri yapılır. İleri radyolojik incelemelerle hipofiz görüntülenebilir
Tedavi:
Hastalık, eksik olan hormonların yerine konulması ile tedavi edilebilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder