2. BRONŞ HASTALIKLARI 

Bronşlar solunum yolunun, trakeanın bifurkasyon oluşturduğu kısmından başlayıp akciğerlere giden boru şeklindeki kısmıdır.

2.1. Bronşit

• Bronşların inflamasyonuna(iltihaplanma) bronşit denir. Akut veya kronik olarak seyreder. Akut bronşit bronşların akut gelişen inflamasyonudur. Akut bronşit tablosu iki yıl tekrarlıyor ve en az üç ay devam ediyorsa tabloya artık kronik bronşit denir.

Etyoloji

• Sigara kullanımı,
• İrritan gazların solunması,
• Alerjik ajanların varlığı,
• Çeşitli bakteri ve virüsler hastalığın gelişiminde etkilidir.

Belirti ve Bulgular

• Öksürük,
• Balgam,
• Ateş,
• Hemoptizi, (kan tükürme)
• Göğüste yanma,
• Efor dispnesi,
• Siyanoz,
• Hırıltılı solunum ve solunum güçlüğü vardır. 

Komplikasyonlar 

• Amfizem, (alveollerin genişlemesi) 
• Bronşektazi(bronşların genişlemesi)dir. 

Tanı Yöntemleri

• Fizik muayene, 
• iyi alınmış anamnez
• akciğer grafileri
• bronkografi
• bronkoskopi, tam kan sayımı ve kan gazlarının değerlendirilmesiyle tanı konur. 

Tedavi

• Tıbbi tedavi uygulanır. 

2.2. Bronşiolit

• Bronşiollerin inflamasyonudur. Akut başlayabileceği gibi farenjit, larenjit veya bronşiti de izleyebilir. 

Etyoloji

• Çeşitli virüsler, bronşiolite neden olmaktadır. Bebeklerde ve küçük çocuklarda özellikle 2-18. aylar arasında sık görülür

Belirti ve bulgular

• Başlangıçta basit bir üst solunum yolu enfeksiyonu gibidir.
• Taşipne(hızlı solunum),
• 39-40 °C ateş,
• Nöbet halinde inatçı öksürük,
• Burun kanadı solunum (Inspirasyonda burun kanatları açılır.),
• Dispne (solunum güçlüğü),
• Siyanoz (oksijen yetersizliğine bağlı derinin morarması) ,
• Interkostal kaslarda ve supraklavikular çukurlarda solunumla içeri doğru çekilmeler,
• Wheezing (soluk alırken ıslık sesi çıkması),
• Dehidratasyon (sıvı kaybı) ortaya çıkar.

Komplikasyonlar

• Solunum ve dolaşım yetersizlikleri, ilerlemiş vakaların en sık komplikasyonudur.

Tanı Yöntemleri

• Muayene ve akciğer grafileri yeterli olmaktadır. Gerekirse daha ileri tetkik yöntemleri uygulanabilir. 

Tedavi 

• Komplikasyonları nedeniyle hastanede acil tedavi gereklidir.Genellikle semptomatik tedavi uygulanır, ayrıca geniş spektrumlu antibiyotikler verilir.

 2.3. Astım Bronşiyole (Astım Bronşiyal)

• Genetik yatkınlığa bağlı olarak, hava yollarının, kronik inflamasyonuyla seyreden, yaygın obstrüksiyonu (tıkanma)dur.

Etyoloji

• Genetik yatkınlık önemlidir. Ebeveynlerden birisi astımlıysa çocuklarda astım görülme sıklığı 3-5 kat artarken hem anne hem de baba da astım varsa çocukta görülme sıklığı 6-7 kat artar. Sigara, çeşitli irritan gazlar, polenler, tozlar, akarlar, hayvanlar, fırıncılık, mobilyacılık gibi bazı meslekler, boyalar, katkı maddeleri, çeşitli ilaçlar, deterjanlar, pişirme teknikleri astımı tetikleyen faktördür.

Belirti ve bulgular

• Nefes darlığı,
• Kuru öksürük,
• Hırıltılı ve hışırtılı solunum,
• Göğüste sıkışıklık, 
• Sıklıkla geceleri gelen,
• sabaha karşı ve uykudan uyandıran inatçı öksürük vardır.

Tanı Yöntemleri

• İyi alınmış anamnez, akciğer grafileri, balgam incelemeleri, allerjik testler, solunum fonksiyon testleri tanı koymada yardımcı olur.

Tedavi

•  Tedavide en önemli adım hastanın hastalığı ile ilgili eğitimidir. Tıbbi tedavi uygulanır.

 2.4. Bronşektazi

• Bronşektazi, bronşların elastik dokusunun ve kas yapısının doğuştan ya da sonradan bozulmasına bağlı olarak bronşların irreversbl (geri dönüşümsüz) şekilde genişlemesidir. 

Etyoloji

• Bronşektaziye, enfeksiyonlar (tüberküloz, boğmaca gibi), bağışıklık sistemindeki bozukluklar, çocukluk döneminde sık geçirilen solunum yolu enfeksiyonları neden olar.

Belirti ve bulgular

• Kronik öksürük,
• Balgam çıkarma (Balgam özellikle sabahları çıkarılır. Kötü kokulu, pürülan ve bazen de kanlı olabilir.),
• Nefes darlığı,
• Siyanoz,
• Ekspirasyonda zorlanma,
• Alevlenme dönemlerinde hemoptizi,
• Göğüs ağrısı,
• Yorgunluk,
• Çomak parmak bulgusu vardır. Bknz. http://www.toraks.org.tr/halk/news.aspx?detail=2793
• Çomak parmak Hastaların yaşam beklentileri azalmış, yaşam kaliteleri bozulmuştur. Hastalığın seyri, bazen yıllarca aynı kalmakta ise de bazı hastalarda kısa sürede solunum yetmezliği gelişebilir.

Tanı yöntemleri

• Akciğer grafisi, bilgisayarlı tomografi, bronkoskopi ve bronkografi gibi radyolojik incelemeler, sedimentasyon hızı, CRP (C-reaktif protein) gibi testler yararlı olmaktadır.

Tedavi 

• Postüral drenajla bronşların temizlenmesi, tedavinin önemli basamağıdır. Bronşektazili bölge sınırlıysa cerrahi tedaviye başvurulabilir. Solunum yetmezliğine giden vakalarda akciğer transplantasyonu yapılmaktadır

SOLUNUM SİSTEMİ HASTALIKLARI

1. ÜST SOLUNUM YOLU HASTALIKLARI 

Solunum sistemi burun, ağız, farenks, larenks, tracea, bronşlar ve akciğerlerden oluşur. Üst solunum yolları burun, ağız, ferenks ve larenksten oluşur. Bu organların hastalıklarına üst solunum yolu (Ü.S.Y.) hastalıkları denir. 

Resim 1.1: Solunum sistemi organları


1.1. Farenjit

• Farenks mukozasının iltihabi bir hastalığıdır. Farenjitte, orofarenksin iltihaplanması söz konusudur. Akut ve kronik olarak seyreder. Farenksin, birdenbire başlayan enfeksiyonuna akut, tekrarlayan uzun süreli enfeksiyonuna da kronik faranjit denir. 

Resim 1.2: Farenjit

Etyoloji

• Faranjit viral veya bakteriyel kaynaklı olabilir. Bazı kimyasal ve irritan maddelerin de farenkse teması, ile akut farenjit gelişebilir. Farenjit aşağıdaki durumlarda kronikleşebilir:
• Üst solunum yollarını irrite eden gazlar ve tozların bulunduğu ortamda çalışma,
• Yüksek sesle konuşma,
• Kronik öksürük, 
• Alkol ve sigara,
• Gastroözefageal reflü,
• İyi tedavi edilmeyen akut farenjit,
• Beta enfeksiyonu,
• Kronik sinüzit

Belirti ve bulgular 

• Enfeksiyona bağlı olarak gelişen ateş yükselmesi
• Boğazda ağrı, kuruluk, yanma ve kaşınma hissi
• Yutma güçlüğü
• Bulantı
• Gıcık öksürüğü
• Burun akıntısı ya da burun tıkanıklığı
• Enfeksiyon, larenkse yayılmışsa ses kısıklığı ile ortaya çıkar

Tanı yöntemleri 

• Tanı için boğaz kültürü yapılır.

Komplikasyonlar

• Ateşli romatizmal hastalıklar ve endokardittir. (https://tr.wikipedia.org/wiki/Endokardit)

Tedavi 

• Etkene uygun antibiyotik verilir ve semptomatik tedavi uygulanır.
• Farenjitin bulaşıcı özelliği olduğundan korunma çok önemlidir.
• Özellikle beta hemolitik streptokoklarla enfekte olan hastalarla yakın temas edilmemeli, salgılarından korunulmalı, kontamine eşyaları kullanılmamalıdır.

1.2. Larenjit 

Üst solunum yolunun bir parçası olan larenksin inflamasyonudur (iltihaplanması).

Etyoloji

• Genellikle çocuklarda görülür (6 ay - 6 yaĢta sık). Özellikle soğuk havalarda ortaya çıkan bir tablodur. Sekonder enfeksiyon olarak da ortaya çıkabilmektedir. İnflamasyonun nedeni genelde virüslerdir. Vücut direncinin düşmesi, iyi beslenememe ve ani ısı değişimleri hastalığa yatkınlık nedenidir.

Belirti ve bulgular

• Yetişkinlerde; ses kısıklığı, öksürük, ağrı, bazen ateşle seyreden bir durum söz konusudur. Çocuklarda ise; viral krup adı verilen ağır bir tablo görülür. Bu çocuklarda 2-3 gün önceden başlayan hafif ateş, öksürük, burun akıntısı, daha sonra havlar tarzda öksürük, ses kısıklığı, inspiratuvar stridor (larenks spazmı) gelişir. Daha ağır durumlarda, supraklavikular çekilmeler, siyanoz, hipoksi bulguları olur.

Komplikasyonlar

• Hipoksi, subkonjoktival kanamalar, serebral kanamalar, prömonidir.

Tanı Yöntemleri

• Klinik belirti ve bulgulara dayanılarak tanı konur; çünkü tablo tipiktir. Yine de alt solunum yollarına ait enfeksiyon yayılımı açısından grafiler çekilmelidir. Çocuklarda kan gazlarına bakılabilir.

Tedavi

• Durumu ağır olan çocuklarda ve yaşlılarda tedavi hastane şartlarında yapılmalıdır. Tıbbi tedavi yapılır. 

1.3. Anjin

• Tonsillaların ve farenksin iltihaplanması ile karekterize bir hastalıktır. Daha çok çocuklarda görülür.

Etyoloji

• Çok çeşitli mikroorganizmalar tarafından meydana gelsede daha çok beta hemolitik streptokoklarla oluşmaktadır.

Belirti ve Bulgular

• Yutma güçlüğü ve ağrı 
• Ani başlayan ateş,
• Boğaz ağrısı
• Dilin paslı ve şişmesi,
• Bulantı, kusma, iştahsızlık,
• Ağızda kötü koku,
• Bademcik ve yutakta kızarıklık ile şişlik nedeniyle hastanın ağzını zor açması.
• Kol ve bacaklarda ağrı,
• Öksürük, ses kısıklığı,
• Burun akıntısı,
• Çene altı lenf bezlerinde ağrı
• Bademciklerin üzerinde apseler, iltihaplı akıntı, küçük kanama odakları en önemli belirti ve bulgudur.

Komplikasyonlar

• Orta kulak iltihabı
• Nefrit
• Kalp ve eklem romatizması
• Sinüzit 
• Kronik anjindir.

Tanı Yöntemleri

• Tablo tipiktir, klinik belirti ve bulgulara dayanılarak tanı konur. Hastalık etkeninin tespiti için boğaz kültürü, MN ile EBV (Epstein-Barr virüsü) araması yapılır.

Tedavi

• Bulaşmayı engellemeye yöneliktir. Antibiyotik olarak penisilin türleri kullanılır. 

1.4. Rinit

• Rinit, burun içini kaplayan mukozanın enflamasyonudur. İnsanlarda en sık görülen viral enfeksiyon bir rinit türü olan nezledir. Rinitler, ana hatlarıyla üç gruba ayrılır. Bunlar, alerjik rinitler, enfeksiyöz rinitler, non alerjik ve nonenfeksiyöz rinittir.

Etyoloji

• Alerjik rinit tip 1de aşırı duyarlılık ve genetik faktörler ön plandadır.
• Enfeksiyöz rinitlerde en sık etkenler virüslerdir.
• Nonalerjik-nonenfeksiyöz rinitlerin nedeni de lokal kullanılan steroitler, dekonjenstanlar, reserpin gibi ilaçlar, stres, östrojen etkisi, larenjektomi ve trakeotomi sayılabilir.

Belirti ve bulgular

• Hapşırma,
• Burun tıkanıklığı,
• Sulu ve bol burun akıntısı,
• Burunda, gözde veya damakta kaşıntı (En sık görülen semptomlardır),
• Koku almada bozukluk,
• Gözaltında şişkinlik ve koyu çizgiler,
• Seröz postnazal akıntı,
• Ses değişikliği,
• Kurutlanma ve epistaksis (burun kanaması),
• Bazen polip görülebilir. şikayetler, mevsimsel olarak özellikle ilkbaharda görülür.

Tanı yöntemleri

•  Anamnez, fizik ve endoskopik muayene, alerjik rinitte deri testleri ve gıda alerjisi düşünülenlerde diyet testleri yapılır

Tedavi

•  Alerjenden korunma, ilaç tedavisi, immunoterapi ve cerrahidir.

1.5. Tonsillit

• Tonsillit, tonsilla palatinaların enfeksiyonudur. Akut tonsillit, iyileşmeden dört haftadan uzun sürerse kronik tonsillit adını alır. Sıklıkla çocuklarda görülür.

Etyoloji

• Okul öncesi çocuklarda virüsler, daha büyük çocuklarda ise bakteriler daha sık etkendir. Ancak en sık izole edilen bakteri, beta hemolitik streptokoktur.

Belirti ve bulgular

• Ani başlayan üşüme ve titremeyle birlikte ateş,
• Boğaz ağrısı,
• Yutma güçlüğü,
• Baş ağrısı
• Kırgınlık, eklem ağrıları ve kulağa yansıyan ağrı,
• Çocuklarda letarji (uyku hali), karın ağrısı, kusma, febril konvülziyonlar,
• Servikal lenfadenopatiler (boyun lenflerinin şişmesi),
• Tonsiller hiperemik (kızarık) ve hipertrofik (aşırı büyük) durumlar,
• Özellikle bakteriyel durumlarda eksüda (iltihaplı su) dır.

Komplikasyonlar

• Peritonsiller apse
• Parafarengeal apse
• Retrofarengeal apse
• Ġntratonsiller apse
• Tonsillolittir.

Tanı yöntemleri

• Anemnez alınır ve fiziksel muayene yapılır. Etkeni tespit etmek için boğaz kültürü alınır.

Tedavi

• Tıbbi ve cerrahi tedavi uygulanır.