1. ÜST SOLUNUM YOLU HASTALIKLARI
Solunum sistemi burun, ağız, farenks, larenks, tracea, bronşlar ve akciğerlerden oluşur. Üst solunum yolları burun, ağız, ferenks ve larenksten oluşur. Bu organların hastalıklarına üst solunum yolu (Ü.S.Y.) hastalıkları denir.
Resim 1.1: Solunum sistemi organları
1.1. Farenjit
- Farenks mukozasının iltihabi bir hastalığıdır. Farenjitte, orofarenksin iltihaplanması söz konusudur. Akut ve kronik olarak seyreder. Farenksin, birdenbire başlayan enfeksiyonuna akut, tekrarlayan uzun süreli enfeksiyonuna da kronik faranjit denir.
Resim 1.2: Farenjit
Etyoloji
- Faranjit viral veya bakteriyel kaynaklı olabilir. Bazı kimyasal ve irritan maddelerin de farenkse teması, ile akut farenjit gelişebilir. Farenjit aşağıdaki durumlarda kronikleşebilir:
- Üst solunum yollarını irrite eden gazlar ve tozların bulunduğu ortamda çalışma,
- Yüksek sesle konuşma,
- Kronik öksürük,
- Alkol ve sigara,
- Gastroözefageal reflü,
- İyi tedavi edilmeyen akut farenjit,
- Beta enfeksiyonu,
- Kronik sinüzit
Belirti ve bulgular
- Enfeksiyona bağlı olarak gelişen ateş yükselmesi
- Boğazda ağrı, kuruluk, yanma ve kaşınma hissi
- Yutma güçlüğü
- Bulantı
- Gıcık öksürüğü
- Burun akıntısı ya da burun tıkanıklığı
- Enfeksiyon, larenkse yayılmışsa ses kısıklığı ile ortaya çıkar
Tanı yöntemleri
- Tanı için boğaz kültürü yapılır.
Komplikasyonlar
- Ateşli romatizmal hastalıklar ve endokardittir. (https://tr.wikipedia.org/wiki/Endokardit)
Tedavi
- Etkene uygun antibiyotik verilir ve semptomatik tedavi uygulanır.
- Farenjitin bulaşıcı özelliği olduğundan korunma çok önemlidir.
- Özellikle beta hemolitik streptokoklarla enfekte olan hastalarla yakın temas edilmemeli, salgılarından korunulmalı, kontamine eşyaları kullanılmamalıdır.
1.2. Larenjit
Üst solunum yolunun bir parçası olan larenksin inflamasyonudur (iltihaplanması).
Etyoloji
- Genellikle çocuklarda görülür (6 ay - 6 yaĢta sık). Özellikle soğuk havalarda ortaya çıkan bir tablodur. Sekonder enfeksiyon olarak da ortaya çıkabilmektedir. İnflamasyonun nedeni genelde virüslerdir. Vücut direncinin düşmesi, iyi beslenememe ve ani ısı değişimleri hastalığa yatkınlık nedenidir.
Belirti ve bulgular
- Yetişkinlerde; ses kısıklığı, öksürük, ağrı, bazen ateşle seyreden bir durum söz konusudur. Çocuklarda ise; viral krup adı verilen ağır bir tablo görülür. Bu çocuklarda 2-3 gün önceden başlayan hafif ateş, öksürük, burun akıntısı, daha sonra havlar tarzda öksürük, ses kısıklığı, inspiratuvar stridor (larenks spazmı) gelişir. Daha ağır durumlarda, supraklavikular çekilmeler, siyanoz, hipoksi bulguları olur.
Komplikasyonlar
- Hipoksi, subkonjoktival kanamalar, serebral kanamalar, prömonidir.
Tanı Yöntemleri
- Klinik belirti ve bulgulara dayanılarak tanı konur; çünkü tablo tipiktir. Yine de alt solunum yollarına ait enfeksiyon yayılımı açısından grafiler çekilmelidir. Çocuklarda kan gazlarına bakılabilir.
Tedavi
- Durumu ağır olan çocuklarda ve yaşlılarda tedavi hastane şartlarında yapılmalıdır. Tıbbi tedavi yapılır.
1.3. Anjin
- Tonsillaların ve farenksin iltihaplanması ile karekterize bir hastalıktır. Daha çok çocuklarda görülür.
Etyoloji
- Çok çeşitli mikroorganizmalar tarafından meydana gelsede daha çok beta hemolitik streptokoklarla oluşmaktadır.
Belirti ve Bulgular
- Yutma güçlüğü ve ağrı
- Ani başlayan ateş,
- Boğaz ağrısı
- Dilin paslı ve şişmesi,
- Bulantı, kusma, iştahsızlık,
- Ağızda kötü koku,
- Bademcik ve yutakta kızarıklık ile şişlik nedeniyle hastanın ağzını zor açması.
- Kol ve bacaklarda ağrı,
- Öksürük, ses kısıklığı,
- Burun akıntısı,
- Çene altı lenf bezlerinde ağrı
- Bademciklerin üzerinde apseler, iltihaplı akıntı, küçük kanama odakları en önemli belirti ve bulgudur.
Komplikasyonlar
- Orta kulak iltihabı
- Nefrit
- Kalp ve eklem romatizması
- Sinüzit
- Kronik anjindir.
Tanı Yöntemleri
- Tablo tipiktir, klinik belirti ve bulgulara dayanılarak tanı konur. Hastalık etkeninin tespiti için boğaz kültürü, MN ile EBV (Epstein-Barr virüsü) araması yapılır.
Tedavi
- Bulaşmayı engellemeye yöneliktir. Antibiyotik olarak penisilin türleri kullanılır.
1.4. Rinit
- Rinit, burun içini kaplayan mukozanın enflamasyonudur. İnsanlarda en sık görülen viral enfeksiyon bir rinit türü olan nezledir. Rinitler, ana hatlarıyla üç gruba ayrılır. Bunlar, alerjik rinitler, enfeksiyöz rinitler, non alerjik ve nonenfeksiyöz rinittir.
Etyoloji
- Alerjik rinit tip 1de aşırı duyarlılık ve genetik faktörler ön plandadır.
- Enfeksiyöz rinitlerde en sık etkenler virüslerdir.
- Nonalerjik-nonenfeksiyöz rinitlerin nedeni de lokal kullanılan steroitler, dekonjenstanlar, reserpin gibi ilaçlar, stres, östrojen etkisi, larenjektomi ve trakeotomi sayılabilir.
Belirti ve bulgular
- Hapşırma,
- Burun tıkanıklığı,
- Sulu ve bol burun akıntısı,
- Burunda, gözde veya damakta kaşıntı (En sık görülen semptomlardır),
- Koku almada bozukluk,
- Gözaltında şişkinlik ve koyu çizgiler,
- Seröz postnazal akıntı,
- Ses değişikliği,
- Kurutlanma ve epistaksis (burun kanaması),
- Bazen polip görülebilir. şikayetler, mevsimsel olarak özellikle ilkbaharda görülür.
Tanı yöntemleri
- Anamnez, fizik ve endoskopik muayene, alerjik rinitte deri testleri ve gıda alerjisi düşünülenlerde diyet testleri yapılır
Tedavi
- Alerjenden korunma, ilaç tedavisi, immunoterapi ve cerrahidir.
1.5. Tonsillit
- Tonsillit, tonsilla palatinaların enfeksiyonudur. Akut tonsillit, iyileşmeden dört haftadan uzun sürerse kronik tonsillit adını alır. Sıklıkla çocuklarda görülür.
Etyoloji
- Okul öncesi çocuklarda virüsler, daha büyük çocuklarda ise bakteriler daha sık etkendir. Ancak en sık izole edilen bakteri, beta hemolitik streptokoktur.
Belirti ve bulgular
- Ani başlayan üşüme ve titremeyle birlikte ateş,
- Boğaz ağrısı,
- Yutma güçlüğü,
- Baş ağrısı
- Kırgınlık, eklem ağrıları ve kulağa yansıyan ağrı,
- Çocuklarda letarji (uyku hali), karın ağrısı, kusma, febril konvülziyonlar,
- Servikal lenfadenopatiler (boyun lenflerinin şişmesi),
- Tonsiller hiperemik (kızarık) ve hipertrofik (aşırı büyük) durumlar,
- Özellikle bakteriyel durumlarda eksüda (iltihaplı su) dır.
Komplikasyonlar
- Peritonsiller apse
- Parafarengeal apse
- Retrofarengeal apse
- Ġntratonsiller apse
- Tonsillolittir.
Tanı yöntemleri
- Anemnez alınır ve fiziksel muayene yapılır. Etkeni tespit etmek için boğaz kültürü alınır.
Tedavi
- Tıbbi ve cerrahi tedavi uygulanır.
